پشکنینی غوودە

#پشکنینی_غودە .......... ( Thyroid Function Test )

ڕژێنی پەریزاد ڕژێنێکی بچووکی شێوە پەپولەییە دەکەوێتە بەشی خوارەوەو پێشەوەی مل، قەبارەکەی نزیکەی پێنج سەنتیمەتر دەبێت، ڕژێنی پەریزاد سوود لەو یۆدە (Iodine), وەردەگرێت کە لە ڕێگەی خواردنەوە دەیخۆین ، ثایرۆید هەڵدەستێ بە ڕژاندنی هەموو ثایرۆکسین( Thyroxine )T4 وە بڕێکی بچوک (کەم) لە ترای ئایۆدۆ ثایرۆکسین Triiodothyronine T3. (لە %85 ی T3 لە خوێندا لە T4 وە دروست دەبێت ) . (T4) تەمەنی یەک هەفتەیە ، (T3) تەنها 18 کاتژمێر.

....................................

#كاری_ئەم_ھۆڕمۆنە:-

١-ڕێكخستنی تێكشكانی خۆراك و بەكارھێنانی ڕاستەوخۆی وزە یان خەزن كردنی یان پرۆسەی وەرگرتن و سوتاندنی خۆراك ڕێك ئەخات.

٢-كاركركردنی ئەندامەكان خێراتر یان خاو ئەكاتەوە.

٣-ڕێكخستنی وەرگرتنی ئۆكسجین و بەرھەم ھێنانی گەرمی.

.....................................

#زۆری_ھۆڕمۆنەكە ( Hyperthyroidism ) :-

پرۆسەی كاركردنی لەش خێرا ئەكات

ئەبێتە ھۆی نەخۆشییەكی باو ئەویش نەخۆشی (grave)ە،

نەخۆشییەكی دژە خۆییە(autoimmune disease).

#نیشانەكانی_زۆربوونی_ھۆرمۆنەكە:-

١-دابەزینی كێشی لەش

٢-خێرابوونی لێدانی دڵ

٣-سكچوون

٤-گەورەبوونی ڕژێنەكە

٥-زوو تووڕە بوون

٦-لەش گەرمی (بەرگەی گەرما ناگرن).

۷- ماندووێتی.

٨- دەست لەرزین.

۹- ‌‌قەلەقی و ڕاڕای.

۱۰-نەمانی ئارەزووی سێکس کردن و نەزۆکی.

.......................................

#كەمی_ھۆڕمۆنەكە ( Hypothyroidism ) :-

پرۆسەی كاركردنی لەش و ڕێكخستنی خۆراك خاو ئەبێتەوە.

وەرگرتنی ئۆكسجینی پێویست و گەرم كردنی لەش كەمتر ئەبێتەوە.

#نیشانەكانی_كەمی_ھۆرمۆنەكە:-

١-ھیلاك بوون

٢-كەمی وزە

٣-زیادبوونی كێشی لەش

٤-خاوبوونی لێدانی دڵ

٥-وشك بوونی پێست و قژ

٦- کەم خوێنی.

۷- کەم خەوی(بێ خەوی).

٨- قەبزی.

۹- خەمۆکی.

....................................

#دەستنیشانکردنی:-

* لەڕێگەی شیکاری خوێن بۆ هۆرمۆنە پەیوەندیدارەکان بەم ڕژێنەوە (T3) (FreeT3) (T4) (FreeT4) (TSH) (TG)(Anti-TG).

* سۆنار (Ultra Sound) بۆ دڵنیابوون لە شێوە و قەبارە و لەپەکانی ڕژێنەکە.

* وێنەی تیشکی (Thyroid Scan) بۆ دڵنیابوون لە شیوە و شوێن و بارودۆخی ڕژێنەکە.

* شیکاری(Biopsy) لەکاتی بوونی هەر لوو و برین و ناڕێکیەک لە شێوەی ڕژێنەکەدا کە گوومانی شێرپەنجەی لێبکرێت بەشێک لە خانەکانی بەشە توشبووەکە دەنێردرێت بو تاقیگەی تایبەتمەند بۆ دەستنیشانکردنی جۆری لوەکە.

.....................................

#مانایی_ئەنجامی_شیکارییەکان:-

هۆرمۆنی (TSH):

بەرزی ڕێژەی (TSH) بەگشتی مانای کەمی هۆرمۆنەکانی ڕژێنی پەریزادە (Thyroid Gland) کە ناسراوە بە (Hypothyroidism) واتە ڕژێنەکە بڕی پێویست لە هۆرمۆنەکان دروست ناکات و بەردەوام ژێرمێشکە ڕژێن هۆرمۆنی (TSH) دەردەدات.

کەمی ڕێژەی (TSH) بەگشتی نیشانەی دەردانی زیاد لەپێویستی هۆرمۆنەکانی ڕژێنی پەریزادە (Thyroid Gland) کە ناسراوە بە (Hyperthyroidism) واتە ڕژێنەکە بڕێکی زۆر هۆرمۆنەکان دەردەدات ، وایکردوە کە ژێرمێشکە ڕژێن بووەستێت لە دەردانی (TSH) بۆ هاندانی .

هۆرمۆنی (T4):

بەرزی ڕێژەی (T4) نیشانەیە بۆ (Hyperthyroidism): واتە ڕژێنەکە زیاد لە پێویست کاردەکات.

نزمی ڕێژەی (T4) نیشانەیە بۆ (Hypothyroidism): واتە ڕژێنەکە بڕی پێویست لە هۆرمۆنەکە دەرنادات (تەمەڵە).

هۆرمۆنی (T3):

هەندێک کات ڕێژەی (TSH) و (T4) ئاسایین بەڵام کەسەکە نیشانەکانی نەخۆشی ڕژێنی پەریزاد (غودە)ی پێوەدیارە لەم کاتەدا پەنا دەبرێتە بەر (T3) بۆ دیاریکردن و دەستنیشانکردنی باروودۆخی ڕژێنەکە .

........................................

ڕێژەی ئاسای ئەو پشکنینانەی کە تایبەتن بە غودە :-

*T3 ..... 0.92__ 2.33 nmol/l

*T4 ........ 60 __120 nmol/l

*TSH ..... <0.15 hyperthyroid .... >7 hypothyroid

...........................................

#چاره‌سه‌ر :-

چاره‌سه‌ری ئه‌م نه‌خۆشیه‌ به‌پێی ته‌مه‌ن و بوونی دووگیانی و قۆناغی نه‌خۆشییه‌که‌ یان سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی نه‌خۆشییه‌که‌ جۆری چاره‌سه‌ره‌که‌ دیاری ده‌کرێت.

1- به‌کارهێنانی ده‌رمان/ ده‌رمان به‌شێوه‌ی حه‌ب بۆ ئه‌و که‌سانه‌ به‌کاردێت که‌ ته‌مه‌نیان له‌ (40) ساڵ که‌متره‌، یان بۆ یه‌که‌مجار نه‌خۆشییه‌که‌یان دیاریکراوه‌. و پێویسته‌ به‌رده‌وام له‌ژێر چاودێری پزیشکدابێت بۆ ماوه‌ی (12 – 18) مانگ.

2- نه‌شته‌رگه‌ری/ بۆ ئه‌و که‌سانه‌ ئه‌نجام ده‌درێت که‌ رژێنه‌که‌ زۆر گه‌وره‌بووه‌ کاریگه‌ری له‌سه‌ر هه‌ناسه‌ هه‌یه‌ یان له‌به‌ر جوانکاری، یان به‌ ده‌رمان چاره‌سه‌ر نابێت، یاخود هه‌ڵدانه‌وه‌ی نه‌خۆشییه‌که‌ پاش چاکبوونی به‌ ده‌رمان.

3- یۆدی تیشکده‌ر/ بۆ ئه‌و نه‌خۆشانه‌ ئه‌نجام ده‌درێت که‌ ته‌مه‌نیان له‌ (40) ساڵ زیاتره‌، سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی نه‌خۆشییه‌که‌ پاش نه‌شته‌رگه‌ری له‌هه‌ر ته‌مه‌نێکدا بێت، یان ئه‌گه‌ر نه‌خۆشییه‌کی تری قورسی له‌گه‌ڵدا هه‌بێت ....