ڕژێنی پەریزادە Thyroid disorder
(غدە الدرقیە)
ڕژێنێکی بچوکە لە شێوەی پەپولە
دەکەوێتە بەشی پێشەوەی مل لە مرۆڤدا،کارو چالاکی زۆری هەیە لە ڕێی دەردانی هەردوو هۆڕمۆنی ت٣ و سایرۆکسین،لەوانە کرداری زیندە چالاکی و ڕێکخستنی پلەی گەرمی لەش ولێدانی دڵ و زۆرێکی تر لە چالاکی ئەندامەکامی لەش.
--------------
بەگشتی دوو جۆر نەخۆشی غودە هەیە:
1-غودەی تەمەڵ یان سست(خمور او كسلان الغدة):کە وەک پێویست هۆڕمۆن دەرنادات واتا هەردوو هۆرمۆنی ت٣ و سایڕۆكسین دادەبەزێت و لەبەرامبەردا TSH بەرز دەبێتەوە.
نیشانەکانی:
شەكەتی و ماندووبونی بەردەوام*
*زیادبونی کێش
*تەمەڵی بێهێزی
*خەمۆکی و تێکچونی میزاج
*سەرمابردەیی
خەواڵوی و دایمە خەوتن*
*وەرینی قژەسەر
*قەبزی و نەمانی حەزی خواردن
بە قورسی هەناسە دان و گۆڕانی دەنگ*
خاوبوونەوەی لێدانەكانی دڵ*
*زبر بووم و ووشکبونەوەی پێست
دابەزینی هزر و بیركۆڵی لەئەگەری چارەسەر نەكردنیا*
*بەرزبونەوەی چەورییەکانی خوێن
*تەشەنوج وئازاری بەردەوامی ماسولکەكان
*تێکچونی سوڕی مانگانە لە ئافرەتدا و هەندێ جار نەزۆکی .
لەهەندێ باردا گەوەر بوونی غودەی دەرەقی*
تێبینی / مەرج نییە هەموو نیشانەکان لە یەک نەخۆشدا هەبن.
**********************
: هۆكارەكانی
١- لە زۆربەی ووڵاتان بەربڵاوترین هۆكار كەمی یۆدە iodine (پێویستی ڕۆژانەی مرۆڤ ١٥٠ بۆ ٢٠٠ مایكرۆگرامە كە خۆێی دەوڵەمەند كراو نە یۆد ، خواردنی دەریای و شیرەمەنی و گۆشت و هێلكە و ماسیدا هەیە ).
٢- هۆكاری تێكچوونی سیستەمی بەرگری لەش وەك هاشیمۆتۆز كە سەرەكترین هۆكارە .
٣- نەشتەرگەری لابردنی غودە كرابێت بەهەر هۆكارێك یان لێدانی تیشك (زەڕە ).
٤- زیاد بەكارهێنانی دەرمانی غودەی هار ( carbimazole ).
٥- بەكارهێنانی دەرمانی مێشك هێوركەرەوە لە جۆری lithium دەرمانی دڵ وەك amiodaron یان دەرمانی sunittinib .
٦-هەندێ جار وەك بەرەنجامی التهاباتی غودە و ماوەی زەستانی لە ئافرەتاندا .
٧- هۆكاری دووەمی واتا نەخۆشیەكانی ژێر مێشكە ڕژێن وەك شێرپەنجەی مێشك ،خوێن بەربوونی زیادی كاتی منداڵبوون ، جەڵتە و گرێی ژێر مێشكە ڕژێن هەندێ نەخۆشی تری دەگمەن .
٨- هۆكاری زگماكی بەهۆی دروست نەبوونی غودەی دەرەقی یان ناڕێكی لە دەردانی هۆرمۆن .
--------------------
خواردنە بەسوود و زیانبەخشەکان بە غودە(غودەی تەمەڵ):
تێنینی ; خواردن وپارێزی بە تەنها جارەسەر نییە بۆ نەخۆشیەکانی غودەی پەریزادە بۆیە پێویستە نەخۆشەکە لە لایەن پزیشکی پسپۆڕەوە چارەسەر وەربگرێت.
بەسوودەکان:
1- ئەوخواردنانەی مادەی یۆدی تێدایە (ئایۆدین) کە پێکهاتەی سەرەکی دروست بونی هۆڕمۆنی غودەیە ، وەك لە هەندێ جۆرێ خوێ و خواردنی دەریایی و بەرهەمە شیرەمەنیەکان ، هێلکە ڕۆبیان ، ماسی هەیە ...هتد
2- مادەی سیلینیۆم لە خواردنەکانی وەک ماسی تونا و ساردیس و ماددە ڕیشالەکان و قارچکداهەیە.
خواردنی دەوڵەمەند بە زینگ وەک مریشک و گوێچکە ماسی و گۆستی گوێرەکە
تێبینی / زیادەرەوی کردن لەم خواردنانە دەبێتە هۆی تێکچونی هۆرمۆناتی غودە
--------
زیانبەخشەکان:
*سەوزە گەڵا پانەکان وەک کەلەرم و سپیناخ و برۆکلی و کاهوو و خەردەلە و قەڕنابیت و گێزەر
،خواردنی لەقتونراو و هەرزن و بوندوق
*زیادەرۆی نەکرێت لە خواردنەوەی چا و قاوە و نیسکافە چونكی لە هەندێ نەخۆشدا دەبێتە هۆی زیادبوونی نیشانەكانی غودە .
*نانی گەنم و جۆ لەو کەسانەی هاوکات نەخۆشی هەستیاری ڕیخۆلەکانیان بە گلۆتین هەیە
*نەخواردنی دەرمانی غودەی تەمەڵ لەگەڵ حەپی ئاسن و کالیسیۆم یان لانی کەم (٤)کاتژمێر یان لە نێواندا بێت.
پشكنینی پێویست :
TSH , هەندێ جاریش T4
* دژە تەنەكان لە خۆێندا لە سەرەكیترینیان anti TPO
*سۆنەری غودە یان مل
*چارەسەری پزیشكی : بەكارهێنانی حەپی سایڕۆكسین كە باشترە بە زیاتر لە نیو كاژێر پێش نانی بەیانیان بخورێت ،بەگشتی پێویستە بۆ ماوەیەكی درێژ بەكاربهێنرێت و لە زۆربەی نەخۆشەكاندا بە درێژایی تەمەن و لە ژێر چاوە دێری پزیشكدا .
٢- غودەی هار یان چالاك ( بۆ پۆستی داهاتوو)
د.هەرێم کریم احمد
پسپۆڕی نەخۆشیەکانی هەناوی و دڵ و شەکرە
٠٧٥٠١٩٢١٢٢٤
