سورێژه:
بریتیه له نه‌خۆشیه‌كی گوازراوه‌ی ڤایرۆسی، به‌هۆی ڤایرۆسی (میزڵس)وه تووشی ده‌بین.
هه‌رچه‌نده ئه‌و گه‌وره‌ساڵانه‌ی كه نه‌كوتراون یاخود به‌مناڵی تووشی سورێژه نه‌بوون به‌دوورنین له‌مه‌ترسی تووشبوون و كاتێ گه‌وره‌ساڵێك تووشی ئه‌م نه‌خۆشیه ده‌بێت ئه‌وا نیشانه و ماكه‌كانی زۆر توندتر ده‌بێت وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌منداڵێك ئه‌م نه‌خۆشیه رووبدات، به‌ڵام ده‌توانین بڵێیین ئه‌م ڤایرۆسه زیاتر تووشی منداڵان ده‌بێت و زۆر به خێرایی ته‌شه‌نه ده‌كات به تایبه‌ت له نێو منداڵانی ته‌مه‌ن ٢-٥ ساڵان.
چۆنیه‌تی گواستنه‌وه‌ی:
كه‌سی توشبوو ٢-٤ رۆژ به‌ر له ده‌ركه‌وتنی په‌ڵه سوره‌كان و ٢-٤ رۆژ دوای نه‌مانی په‌ڵه‌كان نه‌خۆشییه‌كه ده‌گوازێته‌وه.
ئه‌ویش به‌دوو رێگا:
راسته‌وخۆ: له رێگه‌ی پژمین و كۆكه و به‌ریه‌ككه‌وتنی راسته‌وخۆ.
ناڕاسته‌وخۆ: له‌ڕیگه‌ی به‌كارهێنانی كه‌لوپه‌لی كه‌سی تووشبووه‌وه.
نیشانه‌كانی:
به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ١٠ رۆژ دوای هاتنه ناوه‌وه‌ی ئه‌م ڤایرۆسه بۆ ناو له‌شی مرۆڤ نیشانه‌كان ده‌رده‌كه‌ون كه ده‌كرێ ئه‌مانه بن:
- به‌رز بوونه‌وه‌ی پله‌ی گه‌رمی له‌ش(تا): كه ره‌نگه بگاته سه‌رووی چل(٤٠)پله. كه ئه‌م تایه ٣-٤ رۆژ به‌ر له‌ده‌ركه‌وتنی په‌ڵه‌كان ده‌ستپێده‌كات.
- نیشانه‌ی شێوه هه‌ڵامه‌ت: كه خۆی ده‌بینێته‌وه له كۆكه‌ی توند، بێهێزی، هه‌ناسه تووندی و سووربوونه‌وه‌ی چاوه‌كان.
- ده‌ركه‌وتنی په‌ڵه‌ی سپی له‌ناو ده‌م كه به (كۆپلیك سپۆت) ناوده‌برێ.
- ده‌ركه‌وتنی په‌ڵه له‌سه‌ر جه‌سته: ئه‌م په‌ڵانه په‌ڵه‌ی سوورن له‌سه‌ر پێست له رۆژانی چواره‌م و پێنجه‌می توشبوون ده‌ستده‌كه‌ن به‌درووستبوون. ٣-٤ رۆژ پێش ده‌ركه‌وتنیان كه‌سی تووشبوو تایه‌كی به‌رزی هه‌یه و سه‌ره‌تا په‌ڵه‌كان له‌پشت گوێیه‌كان ده‌رده‌كه‌وێت و پاشان بڵاو ده‌بێته‌وه بۆ روخسار و مل و سك و شوێنه‌كانی تری له‌ش و دواتر په‌له‌كان ده‌گرێته‌وه. پاش چه‌ند رۆژێك به‌هه‌مان شێواز كاڵ ده‌بێته‌وه و دیار نامێنن.
-هه‌ندێ جار ده‌كرێ ئه‌م نیشانانه‌شی هه‌بێت: رشانه‌وه ، سك چوون، سك ئێشه.
ده‌ستنیشانكردنی:
له‌به‌رئه‌وه‌ی كۆمه‌ڵێك نه‌خۆشیتر هه‌یه كه ده‌كرێ كه‌مێك هاوشێوه‌ی سورێژه‌بن، بۆیه ده‌بێت له‌كاتی هه‌ستپێكردنی ئه‌و نیشانانه‌دا خێرا كه‌سی تووشبوو ببرێته لای پزیشك تاوه‌كو دڵنیای بكاته‌وه ئاخۆ ئه‌مه سورێژه‌یه یاخود نا.
كه‌ئه‌مه‌ش به‌هۆی نیشانه‌كانیه‌وه ده‌بێت و هه‌ندێجار پشكنینی خوێن ره‌نگه یارمه‌تیده‌ربێت.
چاره‌سه‌ر:
ده‌توانین بڵێیین چاره‌سه‌رێكی تایبه‌ت به‌نه‌خۆشی سورێژه بوونی نییه، به‌ڵكو پێویسته چاره‌سه‌ری نیشانه‌كان بكه‌ین و كاریگه‌رییه‌كانی كه‌مبكه‌ینه‌وه و نه‌هێڵین ماكه‌كانی رووبده‌ن ئه‌ویش به‌م رێگایانه ده‌كرێت:
- له‌كاتی ده‌ركه‌وتنی نیشانه‌كان كه‌سی تووشبوو ببرێت بۆلای پزیشك.
- جیاكردنه‌وه‌ی كه‌سی تووشبوو له‌شوێنێكی تایبه‌ت تا رێگری له‌بڵاوبوونه‌وه‌ی بكرێت. هه‌روه‌ها ده‌بێت پشووی ته‌واوه‌تی وه‌ربگرێت بۆ به‌هێزكردنی سیستمی به‌رگری له‌شی.
- ده‌رمانی دژه‌تا: به‌كارهێنانی ده‌رمان بۆدابه‌زاندنی پله‌ی گه‌رمی له‌ش( وه‌ك پاراسیتامۆڵ و پرۆفین)
- پێدانی (ڤایتامین A) كه‌پزیشك بڕه‌كه‌ی دیاری ده‌كات.
- ده‌رمان یا گیراوه بۆ كه‌مكردنی خوران كه ده‌كرێت له‌شێوه‌ی شروب و گیراوه‌ی تردابێت.
- پێدانی شله‌مه‌نی ته‌واو بۆئه‌وه‌ی كه‌سی تووشبوو ووشك نه‌بێته‌وه.
- چاره‌سه‌ركردنی ماكه‌كانی ئه‌گه‌ر كه‌سه‌كه تووشی هاتبێت.
ماكه‌كانی:
له‌هه‌ندێ باردا نه‌خۆشیه‌كه زۆر تونده و كه‌سی تووشبوو ماكه‌كانی تێدا ده‌رده‌كه‌ون وه‌ك:
. هه‌وكردنی گوێچكه‌ی ناوه‌ڕاست.
. هه‌وكردنی بۆری هه‌وا و سیه‌كان.
. هه‌وكردنی په‌رده‌ی مێشك یاخود خانه‌كانی مێشك.
هه‌رچه‌نده سورێژه نه‌خۆشییه‌كی بكوژی مه‌ترسیداره به‌ڵام یه‌كێكه له‌و نه‌خۆشیانه‌ی كه جارێك تووشی هاتی و به‌سه‌لامه‌تی ده‌ربازبووی جارێكیتر مه‌ترسی تووشبوونت نییه و له‌شت به‌رگری بۆ په‌یداده‌كات.
هه‌روه‌ها خۆشبه‌ختانه پێكوته(ڤاكسین)ی دژی سورێژه بوونی هه‌یه و له‌كوردستان ئه‌م پێكوته‌یه له‌سه‌ر شێوه‌ی(MMR) له ته‌مه‌نی ٩ مانگی و١٥ مانگی ده‌درێت و هه‌روه‌ها له‌ته‌مه‌نی ٤-٦ ساڵی ژه‌مێكی تری یاریده‌ده‌ر به‌منداڵان ده‌درێت. زۆر گرنگه دایكوباوكان ئه‌م پێكوته(ڤاكسین) و سه‌رجه‌م ڤاكسینه‌كانی تر به‌پێی خشته‌ی دیاریكراوی وه‌زاره‌تی ته‌ندرووستی بۆ منداڵه‌كانیان ئه‌نجام بده‌ن تاكوو منداڵه‌كانیان له‌مه‌ترسی ئه‌م نه‌خۆشیانه به‌دووربگرن.
#Aram_Narima
